mamwiedze.pl

Słowo „karnawał” wcale nie wywodzi się od zabawy. Dosłownie to „pożegnanie mięsa” (carne „mięso” i vale „bywaj”), związane z zakończeniem czasu zabaw i uczt oraz nieuchronnym zbliżaniem się Wielkiego Postu.

Choć wstęp na „piu raffinato ed esclusivo del mondo” Ballo del Dodge to wydatek rzędu 1700 euro (!!!), na tej i podobnych imprezach bawi się co roku w Wenecji kilka tysięcy osób, w ostatnich latach podobno głównie z Rosji i USA. Szampan leje się strumieniami, kelnerzy serwują wyszukane dania, a każdy bal uświetniają występy teatralne i muzyczne. Obowiązkowe jest jedno: oryginalne costume, czyli przebranie w strój z epoki.

Dziś karnawał to przede wszystkim przedstawienia i koncerty dla turystów, warto jednak pamiętać, że niegdyś polegał głównie na odwróceniu ról: panowie służyli niewolnikom, dorośli dawali upust dziecięcym zachciankom. Zakładając maski i kostiumy (indossando maschere e costumi) można było całkowicie zataić (celare) swoją tożsamość (la propria identità).

Udokumentowane tradycje karnawału sięgają XIII wieku. Zarówno wtedy – w średniowieczu (Medioevo) – jak i w renesansie (Rinascimento), karnawał miał się świetnie. Podobnie było przez cały czas istnienia „Serenissimy” Republiki Weneckiej (IX-XVIII wiek). Dopiero okupacja francuskich wojsk pod wodzą Napoleona pod koniec XVIIII wieku poskutkowała zakazem karnawałowych imprez, które podobno podburzały ludność przeciw okupantom.

Ostatni dzień karnawału to oczywiście „tłusty wtorek” - Martedì Grasso, znany w wielu krajach jako Mardi Gras. Następująca po nim Środa Popielcowa (Mercoledì delle Ceneri) rozpoczyna Wielki Post (Quaresima). Domenica delle Palme to oczywiście Niedziela Palmowa, a Ognissanti – Wszystkich Swiętych.

Karnawał to święto radości i tańca, więc jak najbardziej należy tańczyć (ballare), śpiewać (cantare) i dobrze się bawić (divertirsi). Smutki najlepiej zostawić poza granicami Wenecji, bo smucenie się (attristarsi) to nie jest dobry pomysł na karnawał.

W gondolę ubrać się nie można, w pelerynę (mantello) owszem, ale sama peleryna nie stanowi całego stroju. Tradycyjne przebranie z charakterystyczną maską rozszerzającą się pod nosem to bauta. Kształt maski nie tylko pozwalał na jedzenie i picie, ale podobno także zmieniał głos przebranego. Kto wie, może w bauta stroił się sam wenecki Duca (Doża?)...

Gondole są bardzo romantycznym, ale zdecydowanie najdroższym środkiem weneckiej komunikacji. Możemy podróżować vaporetto (tramwajem wodnym), traghetto (promem) czy motoscafo (motorówką). Tylko razzo (rakieta) może nas zawieźć zupełnie gdzie indziej niż na drugą stronę Canal Grande...

Maska medico del peste, czyli „lekarza zadżumionych”, pochodzi z czasów epidemii tej choroby. Ma ona kształt długiego dzioba, gdzie wkładano wonne olejki tłumiące fetor i chroniące (jak dawniej wierzono) przed zakażeniem. Prosząc o maschera con bastone otrzymamy maskę na patyku, volto – to maska z twarzą, a coniglio – o obliczu królika.

Calzolaio to szewc – zajmuje się więc raczej butami, nie występami. Zaś w średniowiecznej i renesansowej Wenecji rozrywkę podczas karnawału zapewniali funamboli (linoskoczkowie),  saltimbanchi (akrobaci, kuglarze) i burattinai (lalkarze). 

Cagliostro był awanturnikiem i szpiegiem, Dante pisarzem, a Garibaldi – rewolucjonistą, jednak tylko Giacomo Casanova urodził się w Wenecji. W swoich pamiętnikach (Storia della mia vita), przedstawił wspaniały obraz karnawałowej Wenecji, a dzięki licznym opisom miłosnych podbojów stał się synonimem uwodziciela.

Typowo wenecką tradycją jest corteo delle Marie: orszak 12 najpiękniejszych dziewcząt, nawiązujący do tradycji święta „12 Marii”, czyli panien z ubogich rodzin, którym miasto podczas karnawału fundowało posag. W Wenecji także odbywa się parada in maschera (w maskach) oraz acqueo (wodna). Corteo nuziale zaś towarzyszy pannom młodym na całym świecie – to orszak ślubny.

Il Volo dell’Angelo, dosł. Lot Anioła, to przedstawienie, w którym aktorka opuszcza się na specjalnej linie z dzwonnicy San Marco. „Lot Anioła” ma kilkusetletnią tradycję i nawiązuje do popisów dawnych weneckich akrobatów, którzy zjeżdżając z dzwonnicy dawali dowód swej odwagi.

Kto nie zna Arlekina (Arlecchino) – błazna w stroju w romby? Podczas weneckiego święta na pewno spotkamy go na ulicach, często w towarzystwie Colombiny (postać pokojówki) i Pantalone (postać starego kupca). Zaś Befana pochodzi z innej tradycji – to wróżka-wiedźma, przynosząca dzieciom prezenty w święto Trzech Króli.  

Buongiorno signora maschera, czyli Dzień dobry pani masko, to liczące kilkaset lat tradycyjne karnawałowe powitanie, skierowane do osoby przebranej – kobiety lub mężczyzny (signora odnosi się tu do rodzaju żeńskiego słowa maschera). Takie przywitanie wenecjanki bez maski będzie niezbyt grzeczne, a o tożsamość przebranej/przebranego pytać raczej nie wypada: tradycją karnawału jest anonimowość.