mamwiedze.pl

Maksyma ta ma być maksymą wszystkich lekarzy. Pochodzi ono z czasów Cesarstwa Rzymskiego, kiedy to medycyna miała się całkiem dobrze, a łacina była językiem używanym w codziennej komunikacji. Dziś język ten wciąż funkcjonuje w nazewnictwie medycyny i biologii.

Znaczenie maksymy łączy się ze zwyczajem tradycyjnego ucztowania w Cesarstwie Rzymskim. Otóż posiłki rozpoczynano od jajek, które miały symbolizować początek, narodzenie, a kończono je na jabłkach, które miały odświeżać po często wielogodzinnej biesiadzie. Podobne polskie przysłowie brzmi: „od zakąski do deseru”. Warto pamiętać, że pierwszy człon powiedzenia łacińskiego „ab ovo” często występuje samodzielnie i oznacza wtedy „od samego początku”.

Na początek warto poznać język ojczysty. Mów i pisz poprawnie - praktyczny kurs poprawnej polszczyzny. LINK SPONSOROWANY

„Perpetuum mobile” dosłownie oznacza „wiecznie ruchome”. Maszyna ta, wbrew znanym zasadom fizyki, raz wprawiona w ruch ma działać w nieskończoność. Próby zbudowania takiej maszyny trwają od starożytności. Do dziś naukowcy próbują stworzyć coś, co odpowiadałoby teorii „perpetuum mobile”, jednak na razie nikomu się to nie udało.

„Alias” to łaciński przysłówek oznaczający „czyli”, „inaczej”, którego używamy przede wszystkim, gdy mówimy o czyimś pseudonimie lub przydomku. Współcześnie „alias” otrzymał całkiem nowe znaczenie – określa się tak alternatywne adresy konta e-mailowego. Można zatem powiedzieć „Założyłem konto z trzema aliasami”.

Mów i pisz poprawnie, czyli kurs poprawnej polszczyzny w pigułce: gramatyka, ortografia, interpunkcja, wyrazy obce. LINK SPONSOROWANY

Prawidłowa odpowiedź to: „został przyłapany na kradzieży ”.

„In flagranti” oznacza „na gorącym uczynku” i ma wydźwięk pejoratywny. „In flagranti” nie oznacza zatem przyłapania w sytuacji intymnej, jak często się uważa, tylko w ogóle na gorącym uczynku, np. właśnie na kradzieży.

Jak unikać banalnego słownictwa i niepoprawnych wypowiedzi? Kurs "Mów i pisz poprawnie" - interesujące ćwiczenia, łatwe wyjaśnienia, opieka nauczyciela. LINK SPONSOROWANY

Zwrot „nota bene” dosłownie oznacza „zauważ dobrze, (że…)”. W języku polskim, wbrew pierwotnemu znaczeniu, tłumaczony jest jako „w dodatku”, „nawiasem mówiąc”, „poza tym”: „Idę do kina, notabene trzeci raz w tym tygodniu”. W polszczyźnie dopuszcza się także łączną formę zapisu, tzn. „notabene”. Funkcjonuje też skrót – „nb.” – który pisze się z kropką, a czyta jako cały wyraz.

„Incognito” oznacza dokładnie „nie dając nie rozpoznać”. Jeśli więc ktoś pojawia się gdzieś anonimowo, chce ukryć swoją prawdziwą tożsamość, zwrot ten jest jak najbardziej na miejscu.

Natomiast „ad rem” oznacza „do rzeczy”, w sensie przejścia do właściwego tematu, a zwrot „pro publico bono” może być tłumaczony jako „dla dobra publicznego, dla dobra ogółu”.

Prawidłowa odpowiedź to: „zdrowie poprzez wodę”.

SPA to skrót od łacińskiego powiedzenia „sanitas per aquam”, które oznacza „zdrowie poprzez wodę”. Nazwa wzięła się od sanatoriów powstających przy źródłach, z których biła woda, i to właśnie jej używano do leczenia przeróżnych chorób. Jeszcze nasze babki (…a może prababki) mawiały, że „jadą do wód”, co oznaczało pobyt w sanatorium. W dzisiejszym SPA wykonuje się raczej zabiegi relaksujące i upiększające, niekoniecznie w oparciu o uzdrawiającą moc wód źródlanych.

Zwrot „de facto”, dosłownie oznaczający „o fakcie, wydarzeniu”, występuje w polszczyźnie w roli przysłówka i tłumaczy się go jako „faktycznie”, „w rzeczywistości”, „w gruncie rzeczy”, np.: „Próbował zaprzeczać, ale de facto przyznał nam rację”.

„A priori” oznacza „bez zapoznania się z faktami”, „uprzedzając fakty” lub „(przyjąć coś) z góry”. „Idem per idem” to dosłownie „to samo przez to samo” i stosowane jest do określania błędnego koła tłumaczenia, w stylu że kubik jest sześcienny. Wyrażenie „in spe” oznacza „w nadziei”, ale także „w przyszłości” – można np. powiedzieć „magister in spe”, „małżonek in spe”, mając na myśli, że już niedługo określenia te staną się faktami.

Obecnie określenia „in vitro” używa się, gdy mowa o przeprowadzaniu procesów biologicznych, np. zapłodnienia, poza organizmem. Dosłownie zwrot ten oznacza „w szkle”. Jak nietrudno się domyślić, nazwa ta bierze się od miejsca, w którym zapłodnienie zostaje dokonane, czyli od laboratoryjnego szklanego naczynia.

„Nolens volens” to zwrot oznaczający „chcąc nie chcąc”, „z konieczności”. Używany jest właśnie w takich przymusowych sytuacjach. Poprawne więc będzie zdanie: „Nie miała najmniejszej ochoty, ale obiecała, że pójdzie, więc nolens volens, w końcu się tam wybrała”.

Pozostałe zwroty oznaczają: „tabula rasa” – dosł. „niezapisana tablica”, np. umysł noworodka to tabula rasa, którą dopiero zapisuje każde jego doświadczenie; „eo ipso” – „tym samym”, np. „Postanowił, że zmieni nazwisko, żeby eo ipso zerwać z dotychczasowym życiem”.

Prawidłowa odpowiedź to: „dla zaszczytu”.

„Honoris causa” dokładnie znaczy „z powodu zaszczytu”, „dla zaszczytu”. Znamy ten zwrot z tytułu przyznawanego przez uczelnie osobom, które szczególnie zasłużyły się dla nauki i kultury. Tytuł doktora honoris causa nie wymaga formalnego wykształcenia, a nadawany jest zazwyczaj osobom o wysokiej pozycji społecznej czy naukowej.

Prawidłowa odpowiedź to: „imię to znak”.

„Nomen omen” oznacza dokładnie „imię to znak”. Wiąże się to z wierzeniami starożytnych Rzymian, zgodnie z którymi imię, nazwisko czy pseudonim miały duży wpływ na losy człowieka. Wierzono na przykład, że chłopiec, którego imię oznaczało „siłę”, będzie dzielnym i silnym wojownikiem. Warto zapamiętać znaczenie tego zwrotu, gdyż często w języku polskim stosuje się go, mówiąc o złych znakach, co jest użyciem błędnym. „Imię” może być także dobrym „znakiem”. Samo „omen” również nie ma znaczenia pejoratywnego, bo jest to zdarzenie lub zjawisko traktowane jako zapowiedź przyszłości – wróżba, znak, przepowiednia.

„Stricte” oznacza „ściśle”, „dokładnie”, „w ścisłym znaczeniu” i jest używane w roli przysłówka. Funkcjonuje również podobne znaczeniowo łacińskie wyrażenie „sensu stricto”, które tłumaczymy jako „w znaczeniu”, „dokładnie oznacza”. Można więc powiedzieć, że „Genetyka jest nauką biologiczną sensu stricto”. Wersją powstałą ze skrzyżowania tych dwóch łacińskich wyrażeń jest całkowicie niepoprawne, choć niestety spotykane „sensu stricte”.

Zwrot „carpe diem” to dokładnie „chwytaj dzień i wywodzi się z poezji Horacego. Jest nawiązaniem do filozofii epikurejskiej, w której celem życia była radość z ziemskich uciech, czerpanie z niego jak najwięcej.

Prawidłowa odpowiedź to: „zrobię przyjemność”.

„Placebo” w języku nauki oznacza substancję (ewentualnie działanie) obojętną dla zdrowia chorego, którą podaje się jako lekarstwo. Chory jest przekonany, że zażył prawdziwy lek, i dzięki tej wierze bardzo często poprawia się jego stan. Słowa placebo można używać także metaforycznie, w odniesieniu do innych dziedzin, np.: „Jeśli ta ustawa przyniesie jakieś oczekiwane skutki, to chyba tylko jako placebo, gdyż nie proponuje ona rzeczywistych zmian”.

Działanie „ad hoc” to działanie tymczasowe, podjęte na bieżąco, dla osiągnięcia jakiegoś natychmiastowego rezultatu. Sam zwrot „ad hoc” oznacza „do tego”. Użyć go możemy na przykład, gdy ktoś musi wystąpić bez przygotowania (przemówienie ad hoc). Mianem teorii ad hoc określa się pejoratywnie taką, która została wymyślona tylko dla wyjaśnienia jakiegoś zjawiska, bez szerszego odniesienia do innych faktów.

„Ad acta” oznacza dosłownie „(złożyć) do akt”. Zwrot ten rozumiany jest jako „odłożyć na bok”, „uznać za załatwione”. „In extenso” tłumaczymy jako „dokładnie”, „w całości”, „bez zmian”, np. „cytat in extenso”. A „liberum veto”, dosłownie „wolne, nie pozwalam”, to znana zasada ustrojowa sejmu Rzeczpospolitej Obojga Narodów umożliwiająca zerwanie obrad każdemu posłowi poprzez wypowiedzenie tych słów.

„Alter ego” to dokładnie „drugi ja”. Wyrażenia tego używamy, gdy mówimy o drugiej tożsamości, osobowości wewnątrz tej samej osoby. Pojęcie to łączy się ze schizofrenią, a po raz pierwszy użyto go na początku XIX wieku. Dzisiaj używa się go najczęściej w analizie literatury, podczas opisywania postaci (alter ego bohatera). Warto zauważyć, że bardzo często bohaterowie powieści to alter ego samego autora.

Wyrażenie „ex aequo” dokładnie tłumaczy się jako „w równej mierze”, „tak samo”, „jednakowo”. Dziś najczęściej stosuje się je w odniesieniu do zawodów sportowych lub konkursów w innych dziedzinach, np. artystycznych, gdy mowa o zajęciu w nich tego samego miejsca.

„Vae victis” oznacza „biada zwyciężonym”. „Dies irae” to bliblijny „dzień gniewu”, natomiast „ecce homo” również pochodzi z Biblii i znaczy: „oto człowiek” (w odniesieniu do Chrystusa).

Przeciwieństwem tego prawniczego terminu jest zwrot „status quo ante”, czyli „stan rzeczy minionych, dawnych”. Utrzymać status quo znaczy tyle, co niczego nie zmieniać, pozostawić tak, jak jest.